Een paar meter boven de straatstenen draaft ‘El Trotamundos’ al jarenlang door de Zwarte Paardenstraat. Het globetrottende paard werd er geschilderd door een man genoemd naar een kleine groene papegaai. Deze ‘Kata’ vloog zelf ook heel de wereld over, en kwam als Chileense banneling in het Nederland van de jaren ’70 terecht. Hij vond er hoop, en gaf er kunst voor terug.
Ondanks dat sommige van zijn muurschilderingen al vijftien jaar in zijn tweede thuisstad Rotterdam prijken, konden liefde en respect ervoor niet voorkomen dat het werk van Jorge Kata Nuñez in het afgelopen decennium door weer en wind aangetast is. In 2012 verhuisde de voormalig banneling terug naar zijn geboorteland. Voor de tentoonstelling Reencuentro/Weerzien bij galerie NIFFO, kwam hij onlangs weer naar Rotterdam. Hij maakte meteen van de gelegenheid gebruik om ook de muurschildering die hij er in 2007 maakte weer zijn exotische kleuren terug te geven.
De naam Kata dankt de schilder overigens ook aan zijn kleurkeuze. “Bij de schildersbrigade wees iemand op mijn groene overhemd en zei ‘Jij bent Kata’. Dat is een kleine groene papegaai. Ik ben gelukkig met die bijnaam, andere brigadisten hadden vaak gemene bijnamen en ik houd van vogels”, zo vertelde hij in het boek 40 Jaar, 40 Verhalen. Dat boek bevat de persoonlijke verhalen van Chileense vluchtelingen die na de staatsgreep door dictator Pinochet in Nederland belandden. Daar was Kata er één van.
In de jaren daarvoor was het zuiden van Chili zijn thuis, waar Kata als puber een harde maar gelukkige jeugd op het platteland beleefde. Toen hij als 16-jarige in zijn geboortestad Valdivia terugkeerde, was er een hoop veranderd. “Jongens hadden lang haar en wilden de maatschappij veranderen, Allende [de arts en oud-minister van gezondheidszorg die een coalitie van socialisten, sociaaldemocraten en communisten aanvoerde -HIJS] zou president kunnen worden.”
Tijdens de verkiezingen van 1964 verloor Allende, maar Kata ontwaakte op politiek vlak door zijn campagne. Hij ging zijn talenten als jonge tekenaar inzetten bij de Communistische Jeugd, met het maken van muurschilderingen. “Dat moest altijd snel gebeuren, want de politie en rechtse groeperingen konden elk moment komen. We hebben een keer een muurschildering in drie minuten gemaakt.”
Toen Salvador Allende in 1970 de verkiezingen wél won, brak een periode aan waarin Kata zijn schilderstijl vrijer kon ontwikkelen. “We schilderden minder teksten en meer symbolen in veel kleuren, zoals melk voor kinderen, sterren en bloemen. Het was een idealistische, romantische tijd.” Aan die tijd kwam op 11 september 1973 een hardhandig einde door de staatsgreep van generaal Pinochet. Dat Chili een socialist tot president verkozen had, was ten tijde van de koude oorlog een doorn in het oog van de Amerikaanse CIA. Die bereidden daarom achter de schermen een coup voor en waarmee ze Pinochet als dictator in het zadel hielpen. Het land kwam onder zijn bewind in een spiraal van repressie en geweld terecht.
“We bleven muurschilderingen maken, maar dat was erg gevaarlijk geworden”, vertelt Kata in het eerdergenoemde boek. “In september 1974 ben ik opgepakt en langdurig gemarteld. Ik werd tot twintig jaar cel veroordeeld. Een paar jaar later werd dat omgezet in vijftien jaar ballingschap.” Als banneling kwam Kata in Nederland terecht, waar hij van de Bijlmer naar Spijkenisse, en uiteindelijk Rotterdam ging. Zijn werk werd er vrijer en figuratiever van. Hij leerde kleurverlopen toepassen, in plaats van de grote egale kleurvlakken die zijn eerdere, politiek getinte werk domineerden.
‘El Trotamundos’ is een lichtend voorbeeld van die ontwikkeling in stijl, maar een politieke boodschap is er toch nog steeds in te vinden. Zo is in het lijnenwerk op het gezicht van het paard is een vredesduif te zien, en de tekening op zijn lichaam is in de vorm van de wereldkaart. Het symboliseert daarmee wereldburgerschap, vrede en vrijheid. De restauratie ervan is daardoor niet alleen een weerzien met Kata in zijn tweede vaderland, maar ook met de hoop in zijn werk.
