In Iran is Toomaj Salehi, als rapper bekend als Toomaj, ter dood veroordeeld vanwege zijn steun aan het maandenlange protest na de dood van de jonge vrouw Mahsa Amini, in september 2022. Dat maakte zijn advocaat bekend. “De rechtbank heeft Salehi beschuldigd van opruiing, samenzwering, propaganda tegen het systeem en oproepen tot rellen.”
Volgens zijn advocaat kreeg Salehi de doodstraf opgelegd wegens “corruptie op aarde”, een van de zwaarst mogelijke beschuldigingen in Iran. De persafdeling van het Iraanse gerecht heeft het doodsvonnis vandaag (donderdag 25 april) bevestigd, eraan toevoegend dat het vonnis recht gaf op strafvermindering vanwege “zijn uiting van berouw en samenwerking met de autoriteiten.”
Salehi heeft twintig dagen de tijd om tegen zijn vonnis in beroep te gaan bij het Hooggerechtshof, iets wat ze volgens zijn advocaat hoe dan ook gaan doen. Als het vonnis wordt gehandhaafd, zal de amnestiecommissie van de rechterlijke macht zijn zaak opnieuw bekijken. Dit om zijn straf mogelijk om te zetten, voegde de media-afdeling van de rechterlijke macht eraan toe.
De 22-jarige Iraans-Koerdische Mahsa Amini stierf op 16 september 2022 in een cel, nadat ze was opgepakt door de zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet correct zou hebben gedragen. Haar dood lokte maandenlang protest uit in meerdere Iraanse steden, onder de noemer Jin Jiyan Azadî. Dat is Perzisch voor ‘Vrouw, leven, vrijheid!’
Na de dood van Amini verscheen een groeiend aantal vrouwen in het openbaar in het hele land zonder zich aan de kledingvoorschriften te houden, waarbij de zedenpolitie zich aanvankelijk op de achtergrond hield. Al snel is de Iraanse politie echter begonnen met strengere controles op vrouwen die de strenge kledingvoorschriften aan hun laars lappen door patrouillewagens in te zetten op de belangrijkste pleinen van Teheran, aldus lokale media. De protesten werden heviger, en vrouwen stonden daarbij op de voorgrond.
De NOS berichtte: “De protesten vormden de grootste oppositiebeweging in Iran in jaren. Iraniërs eisten vrijheid en het vertrek van het regime. De protestgolf werd breed gesteund en verspreidde zich ook snel over de rest van de wereld. Online verschenen video’s van vrouwen die uit solidariteit een stuk haar afknipten. Hoofddoeken belandden op brandstapels.” Via zijn sociale media steunde Toomaj die protestbeweging, en ook in zijn liedjes had hij zijn support uitgesproken.
De muzikant, die er al om bekendstond dat hij met zijn teksten openlijk kritiek levert op het Iraanse regime, is een van de duizenden mensen die werden gearresteerd tijdens de protesten. In juli 2023 werd hij tot zes jaar en drie maanden cel veroordeeld. Hij werd vervolgd voor aanklachten waarop de doodstraf staat, maar kon die ontlopen door een beslissing van het Hooggerechtshof.
Afgelopen november kwam hij nog onverwachts vrij na het betalen van een borgsom. Hij liet toen meteen van zich horen door middel van een video. Daarin vertede Salehi over de martelingen die hem in dententie ten deel gevallen zouden zijn. Zijn armen en benen werden volgens hem gebroken. Van de één jaar en 21 dagen dat hij vastzat, bracht hij 252 dagen door in eenzame opsluiting. Een citaat van hem dat gedeeld werd rond de vrijlating luidt: “Ik dacht dat alleen opgesloten zitten het ergste was. Maar als enige vrijkomen terwijl anderen nog vastzitten, is nog bitterder.”
Eerder werd de rapper door de Iraanse autoriteiten beschuldigd van samenzwering met een vijandige buitenlandse regering – Canada – vanwege een interview dat hij gaf hij CBC News. “Het filmen van video’s is ook moeilijk, omdat je jezelf tot een doelwit maakt voor de strijdkrachten van het regime,” zei de rapper toen. Het afsluiten van het internet en het gebruik van gezichtsherkenning zijn slechts twee van de manieren waarop het regime probeert protesten de kop in te drukken, volgens digitale rechtengroeperingen.
Hij zei dat hij verbinding kon maken voor een interview omdat hij virtuele privénetwerken gebruikt, dankzij het team om hem heen. Deze staan bekend als VPN’s. Ze stellen veel Iraniërs in staat om de censuur van het regime te omzeilen en zo informatie naar de buitenwereld te krijgen. “We leven in een afschuwelijke situatie. Je hebt te maken met een maffia die bereid is de hele natie uit te moorden, om haar macht, geld en wapens te behouden,” zei Toomaj over de onderdrukking. De rapper vemeldde toen dat hij niet vreesde voor zijn eigen leven of veiligheid. Hij vreesde eerder dat zijn arrestatie de spirit van jonge demonstranten zal temperen.
In een van zijn populairdere nummers, getiteld Soorakh Moosh, vrij vertaald Het Muizenhol, richt Salehi zich rechtstreeks tot individuen die samenwerken met de Islamitische Republiek. Hij waarschuwt hen om hun toevlucht te zoeken omdat ze binnenkort te maken zullen krijgen met repercussies voor hun daden. De tekst bevat regels als “bedrijfsjournalist, goedkope informant, gerechtskunstenaar, koop een muizenhol”.
Terwijl de protesten aanvingen, blokkeerde het regime voor het eerst ook de Google Play Store. Dat werd een groot obstakel voor een bevolking die veel Android-smartphones gebruikt. WhatsApp en Instagram werden ook geblokkeerd. Net als Twitter en Facebook, outlets die al langere tijd niet toegankelijk waren in het land.
In plaats daarvan gebruikte Toomaj de Telegram-app om demonstranten en Iraniërs buiten het land op de hoogte te houden. Meerdere keren per dag plaatste hij berichten en voice notes over wat er in verschillende steden gebeurde. Daarbij moedigde hij mensen aan om de hoop niet te verliezen. Hij groeide uit tot de stem van de protestbeweging.
Tot nu toe zijn er in Iran negen mensen geëxecuteerd voor hun rol bij de protesten.
