Terwijl gisteren de tweede releasedatum van Kanye West’s nieuwe album YANDHI zonder daadwerkelijk album verstreek, viert de wereld dit weekend ook de verjaardag van 808’s & Heartbreak. Het album, waarmee Kanye vele hiphopliefhebbers shockeerde en zelfs tegen het zere been schopte, blaast tien kaarsjes uit en is de grootste gok die hij muzikaal gezien ooit nam. Wij blikken terug op een plaat die voor de één iconisch is en door de ander wordt bestempeld als Ye’s slechtste werk aller tijden.
Natuurlijk wist Kanye zelf ook dat hij een risico nam toen hij 808’s & Heartbreak besloot uit te brengen. Het down-tempo album leunt, in tegenstelling tot zijn drie voorgangers, niet op samples maar op daadwerkelijk -weliswaar via software- ingespeelde instrumenten. Die klinken daardoor niet organisch, eerder futuristisch. Daarnaast onderging het geluid van Kanye West nog een drastische transformatie. Op ‘808’s’ rapt Yeezy namelijk niet heel veel, maar zingt hij zowat alles. Nu is hij geen fantastische zanger, maar dat gegeven weet hij knap te omzeilen door veelvuldig gebruik te maken van autotune; de software waarmee de tonen van instrumenten (waaronder de stem) in diverse gradaties kan corrigeren.
Dat laatste feit werd niet door iedereen in dank afgenomen. Al op voorhand was er kritiek; nog vóór de releasedatum gutste het meningen op diverse internet-fora. Een heel album in autotune, dat kon niet anders dan nep aanvoelen, nep klinken, nep zijn. De software was in die tijd vooral bekend van de platen van rapper T-Pain uit Florida, en die was niet bepaald geliefd bij de backpackers die luisterden naar de stoffige, sample-based beats die Kanye voornamelijk in zijn Roc-A-Fella-dagen uit zijn computer haalde. Maar autotune was niet het enige wapen dat Kanye West trok. De machine waar de titel deels op gebaseerd is levert een evengrote bijdrage aan zijn nieuwe geluid; de Roland TR-808. Het is ook dat apparaat dat vanaf dan opnieuw een zeer grote rol gaat spelen binnen de hiphopwereld.
Met zijn relatief goedkope en eenvoudige manier om drumklanken te produceren, hoort de ze drumcomputer in de jaren ’80 bij de standaarduitrusting van vrijwel elke hiphopproducer. Wanneer in het decennium daarna jazzsamples meer in zwang raken, raakt het geluid binnen hiphop al snel uit de mode. Hoewel de 808 met zijn lage, volle en dreunende bassen en kenmerkende snaredrum, nooit weggeweest is in de hiphop uit het zuiden van de VS, klinken ze in de oren van menig luisteraar buiten die regio vanaf dan hopeloos gedateerd. Hoe anders is dat na de comeback ervan die Kanye met zijn album bewerkstelligde. Grote hedendaagse producers hebben de originele drumcomputer dan misschien niet eens in hun studio, maar gaan allemaal op zoek naar de samples of de heruitgave waarmee geluiden van toentertijd worden nagebootst.
Het gebruik van de tooncorrectie kwam bij Kanye West niet helemaal uit de lucht vallen. Al vóór de release probeerde hij zijn publiek te laten wennen aan het geluid van zijn stem die werd ondergedompeld in de door producent Antares ontwikkelde software. Met zijn coupletten op de remix van Lil Wayne’s Lollipop en T.I.’s gigantische possecut Swagga Like Us, bijvoorbeeld. Het album werd in een korte tijdspanne van drie weken opgenomen en Ye werd qua schrijven bijgestaan door Kid Cudi, met wie hij dit jaar Kids See Ghosts dropte. Daarnaast werd ook T-Pain naar Hawaii ingevlogen om hem te leren hoe de autotune-software optimaal gebruikt kon worden.
Hoewel de eerste van die hulptroepen een kindje lijkt van de stijl die Kanye neerzet van het album, is precies het tegenovergestelde het geval. De emotionele lading van Kid Cudi’s mixtape A Kid Named Cudi en de robotachtige sounds van hitsingle Day ‘n Nite kwamen Kanye ter oor en die besloot niet te gaan voor half werk; hij bood de zanger een contract aan bij G.O.O.D. Music en hij eindigde niet alleen met maar liefst vier schrijfcredits op 808’s, maar werkte ook mee aan elk Kanye-album (!) dat daarna verscheen.
De melodische en melancholische aanpak van Kanye zorgt voor zijn meest persoonlijke en emotioneel geladen plaat tot dan toe. Stilistisch gezien staat 808’s & Heartbreak nog altijd moederziel alleen in zijn inmiddels omvangrijke catalogus. Een soort einzelganger, een buitenbeentje. Om het zijn beste werk te noemen gaat voor ondergetekende te ver, maar de uitdaging die hij is aangegaan is noemenswaardig. En het kan natuurlijk wel; als je nu de juiste leeftijd hebt, zou het zomaar kunnen zijn dat 808’s het album is waarbij je instapte en het daardoor veel voor je betekent. Het is dan ook een plaat waarop een paar van Kanye’s grootst hits staan; Love Lockdown en Heartless staan nog altijd in de top-10 van hoogst chartende Kanye West-tracks ooit. De groteske borstklopperij van de singles van het voorgaande album Graduation hadden plots plaatsgemaakt voor een Kanye die haast panikerend zijn pijn overwon door het bloot te leggen in zijn liedjes, maar die pijn vervolgens weer wat leek te maskeren met robotachtige stemeffecten.
En terwijl ik oprecht kon genieten van Heartless, schreef The Washington Post daags na de releasedatum van het album dat de synthesizer in het nummer ronduit amateuristisch klonk. Én dat geen van de vele artistieke concepten van 808’s ook maar een spoortje echte emotie losmaakt. En dat terwijl Kanye, net als altijd, in een behoorlijk turbulente tijd van zijn leven zat. Hij was net van zijn verloofde Alexis Phifer af, een dame met wie hij tussen 2002 en 2008 af en aan heeft gedatet en zelfs ten huwelijk vroeg. De relatie werkte schijnbaar niet meer omdat Kanye perfectionistisch, op het autistische af werkte aan de finishing touch van zijn Glow In The Dark-tour. Daarbovenop kwam het overlijden van zijn moeder, miss Donda West, na een mislukte cosmetische ingreep. Deze twee snel op elkaar volgende gebeurtenissen veranderden de tot dan toe zelfverzekerde superster in een emotioneel wrak. Het woord ‘Heartbreak’ in de titel wil niet zeggen dat dit een zoetsappig breakup-album is, maar net zo goed en misschien wel meer staat voor hoe Kanye het verlies van de meest dierbare vrouw uit zijn leven verwerkt.
Het meest duidelijke voorbeeld daarvan is het nummer Coldest Winter, dat ondanks de donkere en droevige thematiek een hoogtepunt is van het album. De minimale tekst komt maximaal binnen. De algemene acceptatie is dat dit een nummer is dat hij schreef voor zijn moeder, maar het zou breder getrokken kunnen worden. Elke regel in het couplet wordt herhaald, waardoor Ye telkens met twee zinnen twee van zijn grootste problemen van zich af lijkt te zingen. Één voor het verlies van zijn geliefde, en één voor het verlies van zijn moeder. Met de regel Her love’s a thousand miles away / Her love’s a thousand miles away lijkt hij aan te geven dat de emotionele en fysieke afstand tussen hem en zijn ex even groot is als die tussen zijn moeder en zichzelf; de afstand tussen hemel en aarde. Overrompeld door de pijn veroorzaakt door het verlies, vraagt Kanye zich in het refrein af of hij ooit nog gevoelens voor een vrouwfiguur zal hebben: “Goodbye my friend, will I ever love again?” Het nummer eindigt trouwens niet heel positief, omdat hij die regel aan het eind de conclusie heeft getrokken en besluit met “Goodbye my friend, I won’t ever love again.” Dit soort details maken van Kanye West de meester die hij is.
Die angst en twijfel sijpelen tevens door de overige tracks van het album. Heartless is een nummer waarin Kanye beschrijft gevallen te zijn voor een dame die niet of niet meer van hem houdt. Hij probeert zich groot te houden over het feit dat ze al een nieuwe vriend heeft door te zeggen dat hij genoeg homies om zich heen heeft om oude liefdes te vergeten, maar weet zelf dat dat schone schijn is. Hij besluit het eerste couplet dan ook met: “But in the end, it’s still so lonely.” Het nummer dat No I.D. eigenlijk voor JAY-Z’s The Blueprint 3 produceerde werd vakkundig door Ye voor zichzelf gehouden en groeide uit tot zijn op twee na grootste hit, achter Stronger en Gold Digger; twee nummers die heftig leunen op samples, de vintage Kanye. Fun fact: de afbeelding die werd gebruikt als hoes voor de single is de enige afbeelding uit de 808’s-era waarop geen hartvormige beeltenis prijkt en is daardoor dus letterlijk ‘heartless’.
De meeste van de producties op 808’s & Heartbreak blinken niet uit in gelaagdheid, maar in somberheid en minimalisme. Toch zijn er uitzonderingen op die regel. Welcome To Heartbreak bijvoorbeeld, dat met die titel typisch genoeg niet als introtrack op de plaat staat maar als tweede nummer. Samen met Kid Cudi bezingt Ye op een bijzonder fraaie instrumental vol mooie muzikale lagen onder meer de keerzijde van het sterrendom. Bijvoorbeeld over zo’n overvolle agenda hebben dat er simpelweg niet genoeg tijd is om voldoende tijd door te brengen met de mensen dichtbij je, de mensen waar je het meest om geeft. Een vioolpartij die uitsteekt boven een algeheel strijkerssensemble, een keyboard dat subliem wordt afgewisseld met piano en om het af te toppen een baspartij van Miles Davis.
“Kanye nam een risico, maar stond op voorhand al boven alle mogelijke gevolgen.”
De emo-trend die dit jaar een nieuwe piek bereikte met releases van bijvoorbeeld Denzel Curry en in eigen land onder meer Ray Fuego en Willem is via artiesten als Drake, The Weekend en Lil Uzi Vert terug te leiden naar vorig decennium. Want die werd door Kid Cudi en Kanye in de tweede helft van de zeroes al ingezet met respectievelijk A Man On The Moon en 808’s & Heartbreak. Waar Cudi vooral in een niche bespreekbaar maakte wat hem dwarszat en wat er in zijn hoofd speelde, bracht Ye het uiten van persoonlijke en psychische problemen naar de mainstream. Kanye nam een risico, maar stond op voorhand al boven alle mogelijke gevolgen; het album was simpelweg nodig om zijn hart te luchten in plaats van de massa een plezier te doen. De grote ster die zichzelf Louis Vuitton Don noemde werd op 24 november 2008 plots een stukje kleiner en menselijker.
Stream het album (zeker vandaag) weer eens via Spotify.
