Ilja Meefout wordt met recht de huisfotograaf van de Nederlandse hiphop genoemd. Er zijn maar weinig Nederlandse artiesten die niet voor zijn lens hebben gestaan en er zijn nog minder Nederlandse hiphopfotografen die zijn werk niet kennen. HIJS sprak Ilja over hoe hij is begonnen met fotografie en twee van zijn favoriete beelden.

“Ik denk dat ik wel aanleg had voor beeld.”

Zoals wel vaker bij kunstenaars en andere creatieve geesten, was ook Ilja al vanaf kinds af aan bezig met tekenen en andere vormen van creativiteit. “Ik denk dat ik wel aanleg had voor beeld. Mijn opa was beeldhouwer en ze zeggen dat het altijd een generatie overslaat toch? Ik werd al wel vroeg gestimuleerd om te tekenen en ik kwam regelmatig in musea. Als je uit zo’n creatieve familie komt, is het ook niet zo raar als je die richting opgaat. Ik ben Grafische Vormgeving gaan studeren omdat ik toen niet precies wist wat ik wilde. Ik kon ook iets met scheikunde of natuurkunde gaan doen maar dat leek me allemaal wat te saai dus werd het toch maar Grafische Vormgeving. Het eerste jaar was dat heel tof. Dan mag je schilderen, boetseren en overal een beetje aan snuffelen. Het tweede jaar werd het allemaal wat serieuzer en toen vond ik er weinig meer aan. Ook de stad Utrecht vond ik helemaal niks. Als je hier (Bijlmer, red.) vandaan komt en je komt ineens in een superblanke omgeving, is dat een heel cultuurverschil. Bovendien moest je toen op school ineens concepten en schetsen gaan inleveren. Dat soort opleidingen zeggen altijd dat je de ruimte krijgt om het op je eigen manier mag doen maar uiteindelijk moet je toch alles binnen bepaalde kaders doen en gewoon altijd aanwezig zijn. En dat was ik niet. Dan kwam ik bij een beoordelingsgesprek met een product dat al af was en dan vroegen ze naar mijn schetsen… En die maak ik gewoon niet zo veel, eerlijk gezegd.”

“Ik bedacht dat ik gewoon geld ging vragen voor mijn foto’s en nooit meer ander werk ging zoeken.”

Maar, tijdens zijn opleiding kreeg Ilja nog maar weinig met het vak fotografie van doen. Hij had in zijn vroege jaren nog geen geld voor een camera en de lessen die hij op school kreeg wat betreft fotografie waren op een hand te tellen. “Ja, drie of vier lessen ofzo? Misschien waren er wel meer, maar vaak was ik er ook niet. Die lessen waren ook echt basic. Zwart-wit afdrukjes maken, de belichtingsdriehoek en dat soort dingen. Maar dat vond ik wel meteen leuk, vooral omdat het een stuk sneller ging dan de rest. Toen kwam ik ook in aanraking met Photoshop en hoewel ze niet precies uitlegden hoe dat in z’n werk ging, kon je in het computerlokaal gewoon een beetje met de programma’s spelen. Tegen die tijd had ik overigens al wel een digitale camera van redelijke kwaliteit. Dat was helemaal fijn, dan zie je meteen wat je doet en kun je het meteen gebruiken en op de computer manipuleren. Maar ze wilden me niet over laten gaan, ik zat drie jaar in de tweede omdat ik te weinig naar de lessen ging. Dus toen ben ik ook maar gewoon gestopt. Ik werkte nog in een bioscoop, maar vanwege omstandigheden ben ik op een middag gewoon naar kantoor gelopen en heb ik ontslag genomen. Toen dacht ik de volgende dag aan wat ik nu weer zou gaan doen. M’n school had ik opgefokt, ik had geen werk meer, dus wat nu? Vanwege m’n affiniteit met fotografie en de positieve reacties op mijn foto’s, bedacht ik dat ik gewoon geld ging vragen voor mijn foto’s en nooit meer ander werk zou zoeken.”

“Ik was een hiphopper die is gaan fotograferen.”

Voor Ilja was het een makkelijke keuze om zijn liefde voor beeld te combineren met zijn liefde voor hiphop. “Ik was geen fotograaf die alles heeft geleerd en dan hiphop heeft gekozen als onderwerp. Ik was een hiphopper die is gaan fotograferen. Op het moment dat ik foto’s ging maken kende ik al heel veel mensen. Ik was degene die altijd een camera bij zich had en toen ging ik foto’s maken van de mensen die er toen waren. Ik ging ook gewoon vaak naar shows. Naar de Grote Prijs of naar Eindhoven om Spacekees te supporten, dat deden Chief [Soulsearchin’] en ik gewoon vaak voor ons plezier. Hij probeerde daar al dingen mee te doen en zo kregen we samen die connectie met de artiesten. Dus het is op een heel natuurlijke manier gegaan, eigenlijk. Hiphop werd in Nederland nooit echt serieus genomen, en ik wilde de artiesten gewoon goed op de foto zetten.” Een eerste moment in de carrière van Ilja als fotograaf was tijdens een concert van Most Official waar hij de eerste concertfoto schoot waarvan hij wist dat het goed genoeg was om te publiceren. “Het was een foto van Sugacane. Hij had een capuchon op en stond er eigenlijk op als stereotype rapper. Er zat agressie in de foto, je zag spuug uit z’n mond vliegen, mooi qua kleur, de compositie was goed en hij was scherp. Toen dacht ik, dan moet ik die gaan proberen te verkopen aan Sugacane want ik had een half jaar lang nul euro verdiend. Ik wist alleen niet hoe ik met hem in contact kon komen.”

Via een goede vriend van Ilja, Vincent Reinders, kwam hij in contact met Kees de Koning. Vincent was net begonnen bij de radio, dat programma werd later Wat Anders. Dit was nog voordat Jiggy Djé er bij zat. Kees werkte daar achter de schermen en hij had eerder met SugaCane gewerkt. Na de uitzending bekeek Kees in een halve minuut een stapeltje concertfoto’s van o.a. Most Official. Hij was druk en moest meteen weg, maar kort daarna belde hij of ik bij de eerste Buitenwesten show wilde fotograferen. Bij die Buitenwesten-show werd ik het podium opgetrokken en dat was ook een soort symbolisch iets voor mij. Van publiek naar tussen de artiesten. De shoot van Buitenwesten was mijn eerste opdracht voor Top Notch, maar dat was onbetaald. Kort daarna vroeg Kees me dus ook om een shoot te doen tijdens de clipopname van K-Liber en Def Rhymz, ook onbetaald. Kees zei wel tussen neus en lippen door dat het misschien het hoesje kon worden voor de single, en dat ik er dan wel wat voor kon krijgen. Tijdens de shoot gebruikte ik ook de lampen van een andere fotograaf die lampen in zijn achterbak had liggen en ze voor me had neergezet. Ik had nog nooit met flitslampen gewerkt, maar ik had zijn kabeltje in mijn camera gedaan, lampen aangezet en gewoon geklikt en dat was het. Die foto had ik dan weer uitgeknipt en achtergrondje gemaakt en met de letters erop zo gepresenteerd. Zo is de hoes uiteindelijk ook geworden en kreeg ik ervoor betaald. Toen zei ik dat ik vanaf toen altijd betaald wilde worden, en zo is het gegaan eigenlijk. Vlak daarna kreeg ik van Vincent [Reinders] de vraag of ik ook portretten kon schieten en dat wilde ik wel proberen. Dat is toen de eerste cover van State Magazine geworden, Lange Frans met Devin the Dude.”

Door zijn netwerk is Ilja is een bron van anekdotes met je favoriete rappers. Zo kende hij Pepijn [Lanen, van DJVT] al sinds ze dezelfde camera hadden. “Pepijn had dezelfde camera als ik, alleen was hij zijn oplader kwijt. Toen hij zijn batterij kwam opladen bij mij gingen we Hans Teeuwen kijken in de tussentijd. Toen ik jaren later Snoop Dogg fotografeerde in de HMH met Ajax-shirt was ik daar om De Jeugd Van Tegenwoordig met Snoop te fotograferen. Omdat ik De Jeugd al kende van eerdere shoots en dus ook van toen Pepijn bij me thuis is geweest, maakte dat het makkelijker om aan Snoop te vragen of hij voor me zou willen poseren. Ik was eigenlijk alleen gevraagd om alleen een soort reportage-achtig shot van hen met Snoop te maken of eventueel een snapshot van hun samen. Als het met een artiest was die ik nog niet kende zou ik wellicht niet het gevoel hebben gehad dat ik het kon maken om nog iets anders te proberen.

“Ik kan niet iets heel kort en krachtig vertellen, maar dat kan ik in een foto wel.”

Tijdens een fotoshoot bedenkt Ilja vaak ter plekke welke foto hij gaat schieten. “Ik heb bijna nooit een concept van tevoren. Ik weet vaak wel wat gevoelsmatig bij iemand past en dat probeer ik dan te vertalen in een beeld zonder woorden te gebruiken. Als je woorden gebruikt en die dan weer in beeld vertaalt heb je het twee keer vertaald. Iedere keer als je iets vertaalt verlies je iets. Dan kan je beter direct je eigen gevoel in beeld vertalen. Ik kan niet iets heel kort en krachtig vertellen, maar dat kan ik in een foto wel. Ik haal er vaak uit wat er al in de muziek zit. Als ik een foto maak voor bij een interview dan neem ik de foto eigenlijk altijd na het interview. De tijd dat de artiest en de journalist bezig zijn gebruik ik dan om te bedenken wat ik ga doen en een beetje een gevoel krijgen waar die persoon zit met z’n gedachten en energie.”

“Voor mij is het geen toeval dat de foto zo is geworden.”

Het is voor Ilja moeilijk om een favoriete foto te kiezen, maar een foto die voor Ilja speciaal is is een foto van een vriend van hem, Mr. Probz. “Ik ben gewoon heel erg trots op Mr. Probz. Op hemzelf omdat ik weet waar hij vandaan komt en waar hij nu is. Hij was ook bij het optreden van Most Official toen ik de foto van Sugacane maakte en ik vond mijn werk goed genoeg om te publiceren. Ik schiet hem dus ook al vanaf het begin. Hij werkte toen veel met Soulsearchin’ en Chief en zo ben ik ook bevriend met hem geraakt. Ik ben dus trots op hem, maar ook op deze foto.”
Ilja werkt normaal gesproken niet met een vooraf afgesproken concept, maar voor deze foto moesten er voormalige leden van Most Official worden gefotografeerd met een fish-eye lens in hun eigen buurt. “Tijdens de shoot van Probz waren we bezig op een pleintje naast de flat waar hij is opgegroeid. Het was heel irritant dat er een basketbalveldje was en ik kreeg hem niet goed in beeld qua compositie. Toen ben ik er onder gaan staan en heb ik er een aureool van gemaakt zodat hij een soort heilige wordt. Ik zag dat de gebouwen er door de vervorming opstonden alsof het een soort vleugels waren, en dat was de foto. Het is zo ter plekke ontstaan. Achteraf gezien kan je altijd zeggen dat hij een engeltje op zijn schouder had. Hij heeft een zwaar auto-ongeluk overleefd zonder echte verwondingen eraan over te houden, een schietpartij waarbij als de kogel hem een centimeter anders had geraakt hij er niet meer was nu en een brand die hij waarschijnlijk niet had overleefd als hij een halve minuut later was wakker geworden. Het klinkt misschien wat vaag maar het is voor mij geen toeval dat de foto zo is geworden. Deze foto had ik niet met iemand anders kunnen schieten. Je kan iedereen onder een basket zetten, maar dan zou het niet die betekenis hebben voor mij.”

Ilja probeert artiesten vast te leggen als ze op hun hoogtepunt zitten. Een voorbeeld hiervan is zijn portret van Pusha T. “Ik ben gewoon een hele grote fan van Clipse en van hem. Ik vind hem een van de beste artiesten die nu bezig is. Clipse wilde ik een keer eerder fotograferen in de Melkweg, maar dat mocht toen niet van hun management omdat ze hun goede kettingen niet om hadden. Daarna heb ik ze nog wel een keer geschoten in de Bitterzoet.”
Toen Pusha T in Nederland was voor een solo show wilde Ilja hem fotograferen. “Pusha zou naar Encore komen, maar ik had geen kaartje geregeld. Toevallig zag ik op Twitter dat Geatan [van der Sande, red.] vroeg of iemand nog een vraag had voor Pusha T. Ik stuurde dat ik wel een vraag had, of ik een foto mocht maken. Dat vond Geatan wel grappig en hebben we in de Melkweg afgesproken. Het toeval wilde dat Pusha goed op tijd was van zijn show in Tilburg en heel relaxed was. Er was ook iemand van State Magazine die hem ging interviewen, maar die hadden geen fotograaf. Toen was het heel makkelijk om te regelen dat ik een foto voor bij het interview kon maken. Tijdens het interview keek Pusha steeds zoals op de foto toen hij ging nadenken over een antwoord en toen wist ik meteen al dat ik precies dit wilde schieten. Na het interview zette ik er een lampje en een reflectiescherm bij en hem gevraagd weer zo te gaan zitten. Wat ik er vet aan vindt is de compositie, dat hij zo duister is en dat de enige reflecties die je ziet mijn licht en zijn diamanten zijn. Voor mij betekent deze foto ook dat hij de donkere kant van zijn drugsverleden laat zien en het niet verheerlijkt door met geld smijten en tof te doen. En dat past weer bij Pusha T.”

“Ik vind Pusha T een van de beste artiesten die nu bezig is.”

Ilja is en blijft een fenomeen in de Nederlandse hiphopfotografie. Als fotograaf ben ik al een tijd fan van zijn werk en was het indrukwekkend om de nuchtere Ilja vol passie te zien en horen vertellen over zijn favoriete foto’s. Na het interview is het mijn beurt om Ilja te fotograferen. Tijdens de shoot komen we er achter dat we een vergelijkbare strategie hebben tijdens een shoot; weinig aanwijzingen voor het model terwijl de fotograaf vooral met de camera en het licht bezig is. Ilja kan er wel om lachen: “Nu weet ik hoe het is om door mij gefotografeerd te worden”.

Van 8 april t/m 15 mei houdt Ilja een expositie met de titel 1,2 1,2 in de Melkweg. We houden je daar natuurlijk over op de hoogte!