Voor de tweede keer brengt Sticks in 2023 een album uit. Lag er nog wat op de plank of brandt het creatieve vuur echt zo hard in Zwolle? Het elf tracks tellende En Door moet het antwoord geven.
“Maar hoe dan?” leek Frénk van der Linden wel te willen vragen aan Sticks. Hoe was het in godsnaam mogelijk dat zijn creativiteit geen snoeihard werken was? De presentator van radioprogramma Kunststof was zijn gast even kwijt. Geen urenlang gepijnigd pezen over de juiste woordkeuze, de intonatie van een lettergreep? Niet midden in de nacht wakker worden omdat er een veel betere zin in je hoofd springt, net als alles gemixt en gemasterd is? Scheppen is toch lijden? Maar de rapper moest niks hebben van die wat calvinistische benadering van zijn ambacht. Het was echt waar, zo verzekerde hij de interviewer, in de studio vond hij vooral ontspanning.
De kenmerkende nonchalance die de flow van Stickert inmiddels al ruim twee decennia kenmerkt is geen act. Hij houd het Rustug, dat weten zijn luisteraars al lang. En meer nog dan in alles wat hij eerder in zijn rijke carrière gedaan heeft, excelleert zijn nieuwste album En Door juist wanneer hij nadrukkelijk rust neemt.
Zo vertelt hij op Dichtbij, het achtste nummer van de elf tracks tellende plaat met beatmakers Davey Donovan, Jeremia Jones, Ralph Hendrik, Chubeats en Kubus, hoe een opmerking van een fan zijn dag omgooit. Die wil hem laten weten kracht te putten uit zijn muziek, na het overlijden van zijn kind. “Wat is de last die een schouder kan tillen?” vraagt Sticks zich vervolgens af. Hij vent de tragedie van een ander niet nodeloos uit, maar maakt het gewicht ervan voelbaar door de impressie die het achterlaat: “Liet de dag voor wat het was / en skipte de rehearsals / voor de liveshow, schreef deze verse op.”
Op de beste momenten van het album hoor je hem doen wat hij daar letterlijk beschrijft; zijn gevoelens vormgeven en verwerken door er raps over te schrijven. Wat er daarbij niet gezegd wordt, is bijna net zo belangrijk als wat hij wél vertelt. Zo heeft hij het in uitschieter Zegeningen over een ontmoeting op straat: “Laats benaderde een dame me / een jaar of 75 / haar dooraderde handen omklemden een flyer / met daarop ‘Jezus Leeft’ / Ze zei ‘Jongeman, één moment’ / meteen zei ik ‘Nee’.”
Het detail van de dooraderde handen maakt die scène niet alleen meteen beeldend, maar vormt ook een sterk binnenrijm en speelse cadans met de woorden benaderde en dame een zin eerder. De achteloze toon van Sticks maakt bijna dat je vergeet wat een virtuoos hij eigenlijk is, maar wanneer je hem zulke lekker rollende zinnen hoort zeggen die ook nog eens verhalend prachtig uitkomen, kun je er moeilijk omheen. Hij vervolgt door zichzelf te feliciteren met de gevatte antwoorden die hij de gelovige oudere had kunnen geven, maar stuit tot zijn eigen verbazing uiteindelijk op de vraag hoeveel verschil er eigenlijk tussen hem en haar is: “Waarschijnlijk minder dan ik wil.”
Komen ze overeen doordat ze zo overtuigd zijn van hun eigen gelijk dat ze niet meer naar de ander luisteren kunnen, zoals Sticks een verse eerder in een ruzie met zijn partner? Of zit het hem in een bepaalde zendingsdrang, het idee dat je wereldbeeld een ander helpen kan, en je het daarom naar buiten brengen moet? Misschien een combinatie van dat alles? Sticks laat de vraag open. Hij respecteert zijn publiek genoeg om niet alles voor ze uit te kauwen en zo van smaak te ontdoen. In plaats daarvan wordt je als luisteraar uitgenodigd mee te gaan in zijn overpeinzingen over van alles en nog wat.
En Door bestaat uit meer dan zulk soort vignetjes. Het duurt zelfs even voor die de kop opsteken, want de drie openingstracks kunnen alle drie geschaard worden onder de vlag van het klassieke braggen en boasten. Dat Sticks wel raad weet met het zichzelf oppompen tegenover een onzichtbare tegenstander blijft onverminderd waar, spannend is het alleen niet. De beat switch in Repeat, de gretige flow in Wonder en de triomfantelijke hoorns van Geen Twijfel zorgen dat het niet gaat vervelen, maar de plaat wordt ironisch genoeg pas écht interessant wanneer er juist wél ruimte voor twijfel in sluipt.
Dat gebeurt in Beetje, een track met funky rollende drums onder een breed ademende melodie. Sticks krijgt er alle ruimte op om een wat ongebruikelijkere flow uit te proberen. Alsof hij met zijn rug in het gras naar voorbijdrijvende wolken tuurt, onderwijl notities voor zichzelf makend. “Al die mensen hebben antwoorden, hoe doen ze dat?”, vraagt hij zich af. “Ik houd alles nauwelijks op de rit / af en toe zo voel je dat”. In die dromerige sfeer en gespeend van pathetiek klinkt het eerder als oprechte vraag dan als zelfmedelijden; zoiets voelen we allemaal weleens, toch? Het blijkt het startsein van de boeiende reeks vragen die volgt.
Sticks is een veteraan. Van zijn generatie zijn er weinig rappers die je nog steeds hoort, en nog minder die je nog steeds wíl horen. Dat dit voor hem wel geldt, komt omdat een album als En Door het werk is van een man die nog altijd niet uitgeleerd is. Iemand die inspiratie haalt uit het alledaagse en met een lach op zijn gezicht beseft nog steeds niet alles te weten, maar het wel probeert te begrijpen. Wat een geluk dat hij die zoektocht nog altijd op beats uitwerken wil.
Stream En Door hieronder, en regel je ticket voor de En Door najaarstour via deze link.
