De Tiktok-generatie en new gen-hiphopfans? Daarbij zal een frons in de wenkbrauwen krullen als ze het onder ogen komt: liedjes van langer dan tweeënhalve minuut? Behapbaar lijkt het op het eerste gezicht inderdaad allerminst, het nieuwe album Leren Leven van Fresku. Maar als hij schrijft, schrijft hij het liefst door. “Laat me een keer ongegeneerd doen wat ik het liefst doe”, vertelde hij erover in een radio-interview. En dus deelt hij maar liefst dertig nummers. Veel? Ja, maar daartegenover staat dat hij vrijer klinkt dan ooit.
Anderhalf decennium geleden werd hij een van de household names van de Nederlandse rapscene. Onderhuidse gevoelens – van zichzelf maar ook van de maatschappij – steekt hij niet onder stoelen of banken. Vorig jaar verscheen al een kleine portie van Leren Leven, maar gedurende honderd minuten krijg je pas echt een flinke kijk in wat er allemaal speelt in zijn hoofd. Al aan het begin van de nieuwste reis richting zijn psyche worden allerlei vragen op je afgevuurd: Hoe zou ’t voelen als ik opsta en de zon beslist hoe m’n dag zou lopen? Waar op aarde vind je weer die vonk terug? Hebben wij het lef wel om onszelf los te koppelen? Als de mensheid van nature slecht is, wat manifesteren we dan?
Het allereerste beeld dat we ooit van hem te zien kregen was van iemand die met zelfspot, humor en creativiteit een dosis stevige beats aan kon pakken met brag ’n boast-raps. Die kant van Frisse lijkt over de jaren stilletjes naar de achtergrond geschuifeld te zijn, om ruimte te maken voor een volwassen man. Soms onzeker, soms maatschappijkritisch, soms bloedserieus. Het resultaat: een track als Kreeft, Hedde Druksop of Sukkels is hier onvindbaar.
Zelfs de featuring van MocroManiac past in dat plaatje. Met een zin als “We zijn nog niet klaar, al weet niemand hoe de toekomst loopt, maar hoe dan ook / we staan nog hier, zoeken naar papier / maar ik ben niet meer zo roekeloos” beschrijft hij zowel zijn eigen situatie als die van zijn gastheer perfect. Mineurig-stemmende beats werken motiverend voor Fresku. Er is chipmunk-soul (“Zonder energie en focus worden we doelwitten”), maar ook ingetogen gitaargetokkel, bijvoorbeeld in tranentrekker Ongeëvenaard, dat een groot verlies haast tastbaar maakt.
Fresku is altijd iemand geweest die om zich heen kijkt, maar ook naar binnen kan keren. Zijn eigen gevoelens wist hij al meerdere keren de gevoelens van de luisteraar te laten zijn. Geen onderwerp blijft bij hem onbesproken op deze plaat. Het koesteren van vriendschappen en mooie momenten, een gebrek aan zelfliefde maar ondertussen in het diepe springen voor anderen, en de progressie die geboekt kan worden als je beter in je vel zit. Investeren in jezelf is de slimste zet die je kunt doen om samen grote dingen te bereiken. In de tweede verse in Tranen Van Geluk: “Want we kunnen alles als we zij aan zij staan / Maar vergeet jezelf niet, je bent je tijd waard. / Opschrijven waar je naar verlangt / maak een plan, en zet jezelf op 1, de rest komt naderhand.”
Leren Leven is een album waar je klaar voor moet zijn. Een plaat waar zelfs de stiltes tussen de zinnen lijken te spreken. Ondertussen klinken dromerige, in autotune verdronken vocalen in de verte en mineurige pianopartijen. Ondanks de flinke dosis is er een constante focus. Fresku is niet iemand die pretendeert alle antwoorden te hebben, maar wel iemand die de vragen tenminste gesteld wil hebben. De Eindhovense artiest lijkt misschien veranderd, maar het refrein van Reken Maar is allesomvattend.
“Het lijkt misschien of ik mezelf buitenspel zet, maar ik probeer nog steeds m’n eigen spel te spelen / steeds verder weg van de bekende wegen / moelijk om te weten, wat een weg m’n leven / reken maar, de ik van vroeger die is ver weg, de horizon is op dezelfde plek gebleven / reken maar dat ik op mezelf reken / doe ik er concessies voor, dant stelt het me niet echt tevreden.”
Een bizar diepgaande plaat van iemand die zichzelf ooit trainde om klaar te komen met een slappe lul.
Meer foto’s van de releaseparty in Paradiso door Roel Heeroma zijn onderweg. Stream Leren Leven hieronder:
