2015 is het jaar van Compton. Kendrick dropt zijn hedendaagse meesterwerk To Pimp A Butterfly en Dr. Dre vernoemt zijn begin deze maand verschenen nieuwe album naar de stad in Californië. Inspiratie voor die plaat kreeg de hiphopmogul door zijn nauwe betrokkenheid als producer bij de film Straight Outta Compton, over de opkomst, het succes en het einde van gangsterrapcrew N.W.A., waar naast Dre ook Ice Cube, Eazy-E, MC Ren en DJ Yella deel van uitmaakten. Ondergetekende pakte afgelopen vrijdag straight outta z’n bed om kwart over 8 de trein naar Amsterdam, om in een voorvertoning te checken of de legendarische hiphopgroep recht wordt gedaan op het bioscoopscherm.
Het is een open deur, maar regisseur F. Gary Gray trapte hem in verschillende interviews in aanloop naar de release van Straight Outta Compton maar al te graag in: authenticiteit is belangrijk binnen hiphop en dus valt of staat het succes van zijn werk over N.W.A. met de geloofwaardigheid van de vijf hoofdrolspelers. Een film over ‘the world’s most dangerous group’ wordt anders al gauw lachwekkend. Het onvermijdelijke Hollywoodsausje, bijvoorbeeld verbeeld door een spectaculaire politie-inval in een drugspand waar Eazy-E aanwezig is in de openingsscène, vergroot het gevaar van uit de bocht vliegen. Het 150 minuten durende verhaal over de opkomst, het succes, de onenigheid en de verzoening van de groep tussen 1986 en 1996 overtuigt gelukkig wel degelijk: je gelooft de groepsleden en het collectieve verhaal wordt zonder terughoudendheid en zelfcensuur verteld, zoals je mag verwachten van een film over een groep die zelf bepaald compromisloos was.
Rap- en dj-lessen
Ice Cube (O’Shea Jackson jr., jawel de zoon van Cube), Dr. Dre (Corey Hawkins), Eazy-E (Jason Mitchell) en DJ Yella (Neil Brown jr.) worden stuk voor stuk overtuigend neergezet. MC Ren (Aldis Hodge), sowieso het minst prominent aanwezig in de film, valt wat uit de toon. De fysieke gelijkenissen met vooral de jonge Yella, Eazy-E en Ice Cube zijn mindblowing. Corey Hawkins (Dre) en Neil Brown (Yella) hebben extra dj-lessen gekregen en Hawkins laat zien ook de handgebaren en mimiek van de echte Dre goed te hebben bestudeerd. Westside Connection lid WC (niet te zien in de film) heeft een grote rol gespeeld als coach van de acteurs om als echte rappers over te komen. Hij nam de kenmerkende rapstijl, flow, delivery, intonatie en podiumpresentatie met de verschillende spelers tot in detail door. Hawkins over het resultaat daarvan: “I’m an actor. I can’t really rap, but I can act like I know how to rap.” O’Shea Jackson jr., als enige van de acteurs in het echt ook een MC, is het meest in beeld als rapper en die keuze is te begrijpen. De mix van opnieuw ingerapte verses en oude opnames komt vooral in scènes waarin hij rappend te zien en horen is net zo krachtig over als de oorspronkelijke muziek.
Naast de audiovisuele gelijkenissen van de hoofdpersonen met hun real life personages vertolkt elk groepslid een eigen rol in de dynamiek van N.W.A. MC Ren is als stabiele factor de sterke lyricist op de achtergrond. Yella is de grappenmakende dj die op z’n tijd voor de nodige relativering zorgt. Eazy-E regelt als ex-drugsdealer de zakenkant met zijn Ruthless Records (naar later blijkt niet al te best). Dr. Dre is te allen tijde de (muzikale) mastermind van de groep die het overzicht bewaart en Ice Cube is de rebelse rapper die in 1989 als eerste de groep verlaat vanwege ruzie over de contracten met manager Jerry Heller. Regisseur Gray wist voorafgaand aan de première meerdere malen te melden dat hij ook de menselijke kant van de rappers wilde laten zien. Deels is dat gelukt; de karakters verschillen duidelijk van elkaar en zijn niet enkel de eendimensionale gangsterrappers die ze in de beeldvorming in de loop der jaren zijn geworden. Echter, de persoonlijke achtergronden waardoor die karakterverschillen ontstaan zijn, blijven grotendeels achterwege en de harde kant van de personages overheerst wel degelijk. Wanneer Dre aan Cube uitlegt waarom hij het contract met Heller wel heeft getekend (rekeningen moeten betaald, een gezin onderhouden) zegt Cube: “we gotta do what we gotta do.” Diepgaander gaat het niet.
Vriendschap, succes en controverse
De tweeënhalf uur durende film blijft toch boeien en lijkt binnen no-time voorbij. Vanwege de hectische periode die verfilmd is, voelt elke scène namelijk aan als een sleutelscène. Zonder heel het verhaal te gaan samenvatten, dit is immers bekend bij de oude fans en mooi om in de bios te leren kennen door de jongere generaties, nemen we aan de hand van enkele prominent in de film aanwezige, legendarische N.W.A.-tracks een paar van die cruciale gebeurtenissen en fases door.
Boyz n the hood
De opname van deze Eazy-E track uit 1987 is in de film het eerste kijkje in de studio, in een tijd waarin vriendschap, amateurisme en meligheid nog de overhand hebben. De onervaren Eazy krijgt zijn legendarische openingszin (Cruisin’ down the street in my ’64).
Dopeman
Een aantal liveshows uit de beginjaren van de groep wordt heel tof in beeld gebracht. Door vooral een gruwelijke Ice Cube en het mooi in beeld gebrachte, uitzinnige publiek komt de gretigheid en agressie keihard binnen. Je voelt bij deze scènes als het ware dat er iets groots aan zit te komen. Eén van de op deze manier uitgevoerde tracks is Dopeman.
Straight Outta Compton
De titeltrack van zowel het debuutalbum (1988) als de film. Compton, met al het buitensporig geweld, de drugscriminaliteit en het machtsmisbruik door de politie is het decor waartegen de de kennismaking en beginperiode van de groep zich afspeelt. Het nummer fungeert derhalve ook als soundtrack voor de beginjaren van N.W.A.
Fuck the Police
Een logisch gevolg van de weergegeven leefomgeving en de vernederingen door de politie is de track Fuck The Police. De enorme controversie die dit nummer veroorzaakt, van de protesten tot de FBI tot de shut down van een N.W.A. concert door de politie in Detroit in 1989, wordt uitgebreid en indrukwekkend in beeld gebracht. En door de recente protesten tegen politiegeweld in de Verenigde Staten helaas nog steeds een actueel topic.
No Vaseline
Na de break van Ice Cube met de rest is hij de eerste die een succesvolle solocarrière opbouwt. Op zijn tweede album Death Certificate staat No Vaseline, waarin hij nogal expliciet zijn voormalige maten op hun plek zet. Vrijwel de hele track is te horen in de film, terwijl je ziet hoe Eazy-E, DJ Yella en MC Ren met manager Jerry Heller hierop reageren met een mix van humor, verbazing, respect en woede (vooral Heller die valt over een ‘antisemitische’ line van Cube).
Verzoening
In sneltreinvaart komen in het laatste deel van de film belangrijke momenten in de verdere ontwikkeling van vooral Dre voorbij. Zo dwingt Suge Eazy te tekenen, zodat Dre vrij is om bij Knights Death Row Records aan de slag te gaan. Dr. Dre begint te werken met Snoop en 2Pac en omdat Suge meer bezig is met feest vieren en genieten van de luxe dan met muziek maken, gaat Dre weer weg bij Death Row waar hij al het geld en de masters achter laat. Ondertussen staat ook de verzoening tussen Dre, Cube en Eazy centraal, terwijl laatstgenoemde inmiddels ziek is. Excuses en plannen voor nieuwe muziek worden gemaakt, maar daar zou het in de originele samenstelling nooit meer van komen door het overlijden van Eazy-E in maart 1995.
Natuurlijk, het ziektebed en de dood van Eazy of het overlijden van het broertje van Dre leveren scènes op waarin pijn en vertwijfeling centraal staan. Het zijn er echter te weinig in aantal en ze zijn te onwennig en oppervlakkig in uitvoering om te kunnen zeggen dat je de mensen achter de muziek echt leert kennen, zoals Gray graag had gewild. Misschien dat we door de nauwe betrokkenheid van Dre en Cube bij de totstandkoming van de film al hun zwakheden en fouten ook niet hadden kunnen verwachten. In dat opzicht biedt Straight Outta Compton zeker de fans van het eerste uur weinig nieuws en speelt de film hier en daar met de waarheid bijvoorbeeld door bepaalde belangrijke gebeurtenissen (denk aan Dre die Dee Barnes in elkaar slaat ten tijde van de beef met Cube) weg te laten. Maar de goede vertolking van de N.W.A.-leden, de onverminderd keiharde klassieke tracks en het blijvend meeslepende verhaal maakt de film een voor hiphoppers (jong en oud) onmisbaar document over één van de meest legendarische en invloedrijke hiphopacts aller tijden.
