Op woensdagavond 29 juli kwam het trieste nieuws naar buiten dat Malik B op 47-jarige leeftijd overleden is. Ondanks dat hij medeoprichter van The Roots was, leek de rapper geboren als Malik Abdul Basit van begin af aan content met een minder prominente rol in de band dan drummer Questlove en frontman Black Thought. Dat betekent echter niet dat hij geen cruciale rol heeft gespeeld in een aantal onvervalste hiphopklassiekers.
Op een foto van het trio als jonge groep, die zowel Black Thought als het officiële account van de band deelden op hun Instagram pagina’s, zit de frontman van de groep al de camera in te loeren als een geoefende veteraan. Op de achtergrond torent de toen al imposante afro van Questlove boven iedereen uit, terwijl hij een klassiek nonchalante pose aanneemt. Iedereen die ooit een muziektijdschrift heeft opengeslagen ziet aan de houding van de twee: hier staat een band.
Malik B zit ondertussen rechts van hen (links voor de kijker), en is de enige op de foto wiens ogen erop gevangen zijn. Hij kijkt recht de camera in met een rustige, neutrale blik. De manier waarop hij zijn armen over elkaar legt suggereert dat hij ook nog even over een coole pose nadacht, maar op het moment dat de camera knipte, ligt één elleboog in zijn handpalm, terwijl hij een vuist tegen zijn binnenarm zet. Misschien zit hij net tussen twee gedachtes, of misschien waren die gedachtes wel heel ergens anders. Als hij het moment zich al herinneren zou, kan hij het ons niet meer vertellen.
“Ik wilde jouw altijd veranderen, je kijk op het leven verfijnen en je laten zien dat er meer opties dan de straat waren, tot ik me realiseerde dat de straat en jij één zijn… en je kan een man nooit scheiden van zijn ware zelf”, schrijft Black Thought bij het plaatsen van de foto. “My beloved brother M-illitant. Ik kan alleen maar hopen dat ik je zo trots gemaakt heb als jij mij maakte.”
In het nummer ‘Water’ van Roots-album Phrenology rapt Black Thought al over de dagen dat zij elkaar voor het eerst ontmoetten: “I met Slacks back in like, ’91, rapping / We went to Millersville to get away from gun clappin’”. Die Millersville universiteit in Lancaster waar zij beiden naartoe gingen ligt weliswaar in dezelfde staat als hun thuisstad Philadelphia, maar is zowel letterlijk als figuurlijk mijlenver verwijderd van het straatleven daar. Toch krijgt dat leven, zeker in de jaren dat de band moest bikkelen om aan publiek te komen, opnieuw vat op Malik.
Phrenology is mede daarom ook het eerste album van The Roots waarop Malik B niet te horen is. Zijn toenemende drugsgebruik maakte hem te onberekenbaar voor de groep om nog langer met hem te werken. Het ruim tien minuten durende ‘Water’ was zowel een ode aan zijn vriend en partner op de mic, als een noodkreet naar hem in de hoop dat hij zijn leven weer op de rails zou krijgen. De eerste helft daarvan heeft de gebruikelijke structuur van een rapnummer, en krijgt in de liner notes van de plaat de ondertitel ‘The First Movement’ mee. Daarin maant Thought zijn kompaan tot inkeer in het refrein: “Yo, you need to walk straight, master your high / Son you missin’ out on was passing you by / I done seen the streets suck a lot of cats dry / But not you and I, my n*gga, we got to get / Come on, over, over the water”.
Daarop volgen de experimentele, instrumentale collages ‘The Abyss’ en ‘The Drowning’, die het gevoel van een woest de bocht uit slingerende verslaving in geluid proberen te vatten.
Malik zou nooit meer toetreden tot de band, maar haalde uiteindelijk wel de overkant van het water. Enkele jaren na de muzikale interventie van zijn bandmaten bracht hij zijn eerste en enige solomateriaal uit: het album Street Assault en de EP Psychology, beiden op underground label FDME. In diezelfde tijd was hij ook voor het eerst weer samen met The Roots te horen, met drie features op het album Game Theory, waaronder de titeltrack. Het was het eerste album van de groep op Def Jam, en in het thanks-lijstje spreken zij collectief hun opluchting uit met een even simpele als treffende boodschap: “Malik, welcome home.”
Ook op opvolger Rising Down was Malik B te horen, maar in de daaropvolgende jaren was hij als rapper vaker te vinden als feature bij collega’s uit Philly die bekend staan om een rauwere sound. Zo vormde hij met Freeway en Jakk Frost het gelegenheidscollectief Beard Gang, dat in het eerste decennium van deze eeuw meer dan eens op mixtapes te horen was. Zijn laatste grote wapenfeit komt uit 2015; een duo-album met producer Mr. Green getiteld Unpredictable.
Onvoorspelbaar was hij zeker, al leek het idee dat Malik B nooit veel waarde aan faam gehecht heeft wel een zekerheid. Dat maakte het allicht ook makkelijker te verteren dat hij vaak in de lange schaduw bleef staan van Black Thought, een rapper die vaak tot de allerbeste en meest consistente vocalisten en schrijvers in hiphop gerekend wordt. Die situatie is vergelijkbaar met de positie van Phife in A Tribe Called Quest, of Big Boi in Outkast; ook al behoor je zelf tot de absolute bovenklasse, de spotlight schijnt het felst op de persoon naast je, wanneer diegene binnen jullie klasse ook nog eens tot de absolute vedettes behoort.
Net als Tribe en Outkast, is The Roots echter meer dan de som der delen, en verdient Malik B alle credits voor zijn bijdragen aan de naam die zij als collectief maakten. Dat hij überhaupt op de mic hangen kon met één van de beste rappers aller tijden, geeft al aan wat een immens talent hij was. En als je het aan Black Thought zou vragen, was het juist Malik B die het voorbeeld vormde waar hij zich aan spiegelde, en wiens niveau hij hoopte te bereiken.
“Wij maakten naam voor onszelf en groeven een niche uit waar die er nog niet was. We brachten onze stad terug tot leven vanuit de as, droegen die op onze rug, en gaven het de naam Illadelph”, schrijft Black Thought. “In de vriendelijke competitie die er vanaf dag één tussen ons was, had ik altijd het gevoel dat ik maar een fractie van jouw gave en potentieel had. Jouw staal verscherpte mijn staal, terwijl ik toekeek hoe jij vanuit het niets cadansen creëerde en ze losliet in het universum om wetten van poëzie te worden, en de Engelse taal je bitch te maken.”
Rust in vrede, Malik B. Bedankt voor alle bars die je met ons gedeeld hebt.
