Rellen in de straten van Barcelona, muren vol protestschilderingen, en een politiemacht die een universiteit binnenvalt. Allemaal om Pablo Hasél, een 32-jarige rapper die vastgezet is vanwege zijn teksten. Wie deze gekte op zijn bingokaart had staan mag dankzij de Spaanse staat deze week een nummertje afstrepen. Hoe heeft het zover kunnen komen?
Photo: Fer Alcalá | Art: Reskate x Chamo San
“Ze zullen me moeten komen ontvoeren”, twitterde Spaanse rapper Pablo Hasél vorige week. “Dan zal de staat laten zien wat ze echt zijn: een nep-democratie.” Hasél had zich verschanst in de universiteit van Lleida, en weigerde zichzelf vrijwillig uit te leveren aan de autoriteiten nadat zijn gevangenisstraf in zou gaan. Die kreeg hij toegewezen voor songteksten en tweets waarin hij volgens de Spaanse rechtbank terrorisme ondersteunt. Bovendien zou hij het Spaanse koningshuis en de de staat ermee beledigen.
Op dinsdag gaf de staat gehoor aan zijn oproep, en werd Hasél door een grote politiemacht uit de universiteit gehaald. Niet zonder slag of stoot, want talloze medestanders barricadeerden hen in de gangen van de universiteit en bespoten de agenten met brandblussers. Diezelfde avond stroomden de straten vol in Barcelona en vele andere Catalaanse steden, en in Valencia. Massale bijeenkomsten waarin de vrijheid van meningsuiting en die van Pablo Hasél geeist werd, werden door de politie met geweld beantwoord. De rust is er sindsdien niet meer teruggekeerd.
Photo: Fer Alcalá | Art: Maga
Hoe heeft dit zover kunnen komen? “Er is een oud gedicht, al van ver voor de Spaanse Burgeroorlog, getiteld Las Dos Españas”, vertelt Tristan Fleerkate. “Het gaat over de ontzettende tegenstelling tussen progressief en conservatief die er in Spanje al halverwege de 19de eeuw is. Dat zie je terug in de Spaanse Burgeroorlog, maar ook in het huidige Spanje.” Fleerkate studeerde cultureel erfgoed aan de Reinwardt Academie in Amsterdam, en kwam vanwege zijn specialisatie in de Spaanse Burgeroorlog uiteindelijk in Madrid terecht.
Daar werkte Fleerkate in het Prado Museum en gaf rondleidingen met betrekking tot de oorlog die drie jaar vóór de Tweede Wereldoorlog losbarstte. Spaanse generaals pleegden toen een staatsgreep in hun land, ondersteund door nazi-Duitsland en het Italië van Mussolini. Uiteindelijk wonnen de fascisten aanvoering van generaal Franco, die tot aan zijn dood in 1975 dictator van Spanje zou blijven. “Tijdens de Spaanse Burgeroorlog was één van de beloftes van Franco dat hij de orde zou herstellen en de monarchie terug zou komen”, legt Fleerkate uit. “Dat kon hij niet doen op het moment dat hij zelf aan de macht kwam; hij was immers generaal, en de koning zou dan boven hem komen te staan. Hij heeft bewust op zijn overlijden gewacht om Juan Carlos aan de troon te helpen. Die kon vervolgens eigenlijk gaan regeren zoals Franco deed.”
Photo: Fer Alcalá | Art: Roc Blackblock – Deze mural werd, ondanks dat alle vergunningen voor het evenement in orde waren en er legaal geschilderd werd, binnen 24 uur door de gemeente Barcelona verwijderd.
“Wij hebben een fascistische nalatenschap in dit land die nooit verdwenen is”, zegt Ari Suari over de telefoon. De activiste uit Mallorca strijdt al jarenlang voor de vrijheid van meningsuiting in Spanje. Toen Valtònyc, een rapper uit Mallorca, in 2018 veroordeeld werd voor zijn songteksten, ging zij samen met Pablo Hasél naar het Europees Parlement om voor zijn vrijlating te pleiten. “Daarna gaven we speeches in Barcelona, Madrid en Valencia, om zoveel mogelijk mensen te bereiken en de waarheid aan het ligt te brengen.”
Valtònyc was de eerste Spaanse muzikant sinds de afschaffing van de Spaanse dictatuur veroordeeld werd voor zijn songteksten. Net als Carles Puigdemont, de oud-premier van Catalonië die na een referendum de onafhankelijkheid van de regio uitriep, ontvluchtte hij uiteindelijk zijn gevangenisstraf door naar België te gaan. De rapper woont sindsdien in ballingschap in Brussel. “We waren erg actief in de zaak rond Valtònyc, en proberen die organisatie nu te reactiveren en te focussen op Pablo, en de vrijheid van meningsuiting in het algemeen”, legt Suari uit.
Photo: Fer Alcalá | Art: Kader
“De vrijheid van meningsuiting bestaat hier alleen voor fascisten en anderen aan de rechterkant van de politiek, niet voor links”, aldus de activiste. Ze wijst op een jaarlijkse bijeenkomst waarbij de Blauwe divisie herdacht wordt, Spaanse vrijwilligerstroepen die voor de nazis gingen vechten in Rusland. “De vijand zal altijd dezelfde zijn, ook al draagt deze verschillende maskers: de Jood”, klonk het daar in een speech vorige week waar massaal de Hitlergroet gegeven werd.
“Die bijeenkomst vindt elk jaar plaats, en er klinkt elk jaar antisemitische, racistische en xenofobe taal”, weet Suari. “Dit jaar was het op de dag vóórdat Pablo zich bij de gevangenis had moeten melden, dus nu claimde het de aandacht van de media. Normaal gesproken hebben ze het er helemaal niet over. Niemand doet er iets aan. De politie beschermt hen.” Dat Spaanse nazi-sympathisanten wél aanspraak op de vrijheid van meningsuiting kunnen doen, schiet bij Suari in het verkeerde keelgat. “Als er een grens aan de vrijheid van meningsuiting zit, zou die juist moeten liggen bij het beschermen van gemarginaliseerde mensen. Niet bij de Spaanse kroon of de politie. Die hebben al alle macht, de wapens en het geld. Tegen wie moeten zij beschermd worden?”
Photo: Fer Alcalá | Art: Anton Seoane, El Rughi, Magia Trece & Doctor Toy
Ondanks dat is de kritiek op het koningshuis in Spanje inmiddels wijd verspreid. In Barcelona verschenen in de afgelopen weken talloze muurschilderingen waarin kritiek op het koningshuis geuit wordt. Artiesten zoals Anna Maga geven onomwonden hun beweegreden daarvoor: “In Spanje en Catalonië verschuilen de fascisten zich niet meer, ze laten hun ware gezicht zien. Het Francoisme is nooit weggeweest. Het is ook de reden dat wij nog steeds een monarchie hebben.”
Er zijn muurschilderingen over de schimmige wapenhandel tussen Spanje en Saudi-Arabië en over het vele smeergeld dat oud-koning Juan Carlos de Borbón in zijn zak gestoken heeft. In 2018 kwamen vele Catalaanse rappers nog samen voor de posse-track Los Borbones son unos Ladrones (De Bourbons zijn dieven) om luidkeels de vrijheid van meningsuiting op te eisen. En elke avond gaan mensen deze week de straat op om die eis kracht bij te zetten Waarom worden uitgerekend rappers als Valtònyc en Pablo Hasél dan wel veroordeeld tot gevangenisstraffen?
“Het zijn mensen die nu voor de trein worden gegooid in de hoop dat anderen hun mond houden en zich niet meer uit durven te spreken”, denkt Fleerkate. Hij was bij het laatste optreden dat Valtònyc in eigen land gaf, en zag met eigen ogen wat voor een impact dat op het publiek had. Pablo Hasél heeft op zijn beurt door zich hardhandig naar de gevangenis te laten brengen de staat in verlegenheid gebracht. “Het is geen toeval dat hij naar de universiteit ging”, legt Suari uit. De universiteit van Lleida werd in 1300 als eerste universiteit van Catalonië opgericht, en staat volgens haar symbool voor de vrije uitwisseling van ideeën. “Dat ze daar naar binnen moesten breken om hem in de gevangenis te smijten voor zijn nummers, is een gestoord maar krachtig beeld. Het laat precies zien wat er aan de hand is hier.”
Hasél zit niet alleen vast voor songteksten, ook zijn tweets wekken de woede van de staat. “En die gingen juist over politiegeweld en het gebrek aan rechtvaardigheid op dat gebied”, legt Fleerkate uit. “Een voorbeeld daarvan is ook in de rechtszaak naar voren gekomen. Hij heeft geschreven dat Joseba Arregi, een oud-ETA commandant, door de politieagenten die hem martelden vermoord is. Dat is gewoon een historisch feit, maar omdat hij dat benoemde werd hem aangesmeerd dat hij terrorisme ondersteunde.”
Photo: Fer Alcalá | Art: El Edu
Fleerkate benadrukt zowel Pablo Hasél als Valtònyc hun militante songteksten stevig aanzetten. “Het is af en toe best grof en ongenuanceerd. We hoeven niet te doen als het twee engeltjes zijn”, vindt hij. Dat ze daarom echter een gevangenisstraf krijgen, noemt hij volledig buiten proportie, en dat is mensenrechtenorganisatie Amnesty met hem eens. “Niemand zou justitieel vervolgd moeten worden omdat ze zich uitdrukken op social media of omdat ze iets smakeloos of shockerends gezegd hebben”, zo luidt het statement van Esteban Beltrán, directeur van Amnesty International in Spanje.
Bovendien zijn er gerede twijfels over de onpartijdigheid van de rechters in de strafzaak van Pablo Hasél. Één van hen is Nicolás Poveda, die een actief lid was van de Falange, de politieke beweging van Franco. Mensen die uit onvrede erover de straat op gaan, kunnen volgens Suari op grof geweld van de politie rekenen. Eerder deze week werden projectielen op demonstranten afgevuurd. “Een meisje is daarbij haar oog kwijtgeraakt, en dan maken ze zich druk om in brand gestoken vuilnisbakken.”
Photo: Fer Alcalá | Art: Sigrid Amores, Tres Voltes Rebel, Arte Porvo & Elna Or
Pablo Hasél is nu voor negen maanden vastgezet. In Spanje hoef je een gevangenisstraf niet uit te zitten als het je eerste veroordeling is, en de straf niet langer dan twee jaar is. Hasél was eerder echter al tot twee jaar cel veroordeeld voor zijn teksten, en de kans is groot dat die straf dus opgeteld wordt bij de negen maanden die hij nu moet zitten. Er zijn politieke partijen die pleiten voor zijn vrijlating en een versoepeling van de wet, maar Suari heeft geen vertrouwen in het tempo waarmee zij opereren.
“Ze reageren pas nu er daadwerkelijk iemand in de gevangenis zit, maar er zijn al honderden mensen veroordeeld voor het beledigen van de kroon of de katholieke kerk. De support die we nu krijgen, is alleen om hun ‘gezicht te wassen’. Toen Valtònyc in ballingschap ging deden ze ook niets. Ze hadden toen al voorstellen kunnen doen om de wet aan te passen.” Dat sommigen nu alsnog actie lijken te ondernemen, komt volgens haar omdat ze in verlegenheid zijn gebracht. “Het nieuws verspreid zich omdat hij de eerste Spaanse rapper is die gevangen gezet is om zijn teksten. Ze reageren nu wel, omdat ze door hem ontmaskerd zijn.”
Photo: Fer Alcalá | Art: Owen
Zondag 21 februari vindt in Barcelona opnieuw een grote manifestatie ten behoeve van de vrijheid van meningsuiting door schrijvers, tekenaars en mural artists plaats. Met de benefietsingle ‘Los Borbones son unos Ladrones’ wordt nog steeds geld ingezameld via Bandcamp.
