Gisteravond bleek vlak voordat het nieuwe jaar aanbrak, dat 2020 nog één stomp in de maag te leveren had. Legendarisch rapper en producer Daniel Dumile, beter bekend als MF DOOM, is op 49-jarige leeftijd overleden. Een terugblik op de hiphoplegende, die mij zonder het te weten één van mijn beste vrienden teruggaf.
In de kroeg kwam ik als puber Marinus weer tegen. Ik was mijn maatje waarmee ik als Ninja Turtle over het schoolplein rende sinds de brugklas uit het oog verloren, maar al pratend bleek dat we opvallend vaak dezelfde CD’s uit de rekken van de plaatselijke platenzaken hadden geplukt. Hiphop bood ons een gezamenlijke interesse waarmee we onze vriendschap op konden pakken alsof de jaren middelbare school maar een paar weken geweest waren. We wisselden tips uit die we blind konden vertrouwen, en één zo’n tip is me mijn leven lang bijgebleven. Ik dacht dat ik wel op de hoogte was van alle interessante rappers die bezig waren, maar ik moest toegeven dat ik MF DOOM nog niet kende. Marinus wel, en hij stak er zijn hand voor in het vuur dat ik het geweldig zou vinden. Hij had gelijk. Natuurlijk had hij gelijk. We zouden nooit meer ophouden met praten over deze bijzondere gemaskerde rapper.
Ik had op dat moment nog geen idee dat de man die vanuit het niets zijn geniale debuutalbum Operation Doomsday gedropt had, achter het masker dezelfde rapper was die een ijzersterke feature deed op dat ene 3rd Bass-album dat ik in de kast had staan. Die link zou ik jaren later pas leggen, toen ik artikelen over DOOM in hiphopmagazines las, en erachter kwam dat hij samen met zijn broer in de groep KMD zat. Ze hadden twee albums gemaakt, waarvan ik de eerste (Mr. Hood) vrij eenvoudig vinden kon. Het was een lekkere plaat met vrolijke, jazzy beats en sterke raps met humor, in het verlangde van waar de Native Tongues rond die tijd mee bezig waren.
Opvolger Black Bastards was toen echter een stuk lastiger te pakken te krijgen. Pas toen ik een graffitischrijver leerde kennen die via via een kopie van de promotape aan zijn collectie had toegevoegd, kreeg ik ook een kopie. Het album was tot op dat moment namelijk nooit officieel uitgebracht, en de reden erachter bleek even tragisch als mythisch te zijn. Zev Love X (zo heette DOOM toen nog als rapper) had het artwork voor de plaat zelf getekend: een Sambo-karikatuur aan een galg, met de titel er als Bl_ck B_st_rds onder. Dat voorspelde een album dat een stuk donkerder van toon en politieker getint was, en daar had hun platenlabel weinig vertrouwen in. Zeker niet toen groepslid Subroc, de broer van DOOM, kort voordat de plaat afgemaakt zou worden, overleed in verkeersongeluk. Platenmaatschappij Elektra legde de opnames op de plank, en een rouwende en gedesillusioneerde Zev Love X keerde in 1993 de muziekindustrie zijn rug toe.
Het zou tot het einde van de jaren ’90 duren voordat de man geboren als Daniel Dumile weer muzikaal van zichzelf zou laten horen. Het overlijden van zijn broer en het einde van KMD bleken toen de origin story te zijn geworden van een heel nieuw type rapper. Zev Love X bestond niet meer, en Daniel Dumile vond zichzelf opnieuw uit als MF DOOM. Geïnspireerd door Marvel Comics omarmde hij het karakter van een rappende supervillain in een metalen masker, in tracks die alle tot dan toe geldende regels omtrent songstructuur in rap genadeloos braken.
Drie verses en een refrein? Nergens voor nodig in het universum van de gemaskerde despoot. Je kon ook gewoon twee minuten onafgebroken rappen op een Isaac Hayes-sample en een drumritme dat klonk alsof het uit een drumcomputer kwam die je nog met kolen stoken moest. De lijm van het geheel waren flarden samples uit old school hiphopfilms als Wild Style, en de Fantastic Four en Spider-Man tekenfilms. Het in 1999 verschenen Operation Doomsday was meer dan een even gruizig als briljant concept-album, het bleek de opmaat naar een complete concept-discografie.
Daniel Dumile omarmt daarin meerdere personages, zoals King Geedorah in de groep Monster Island Czars, of Viktor Vaughn, een jongere versie van de supervillain die uiteindelijk DOOM zal worden, met en zonder MF. Wat ze gemeen hebben, is dat het allemaal bad guys zijn, variërend van gebroken zielen tot cartooneske dictators. “Hiphop is compleet verzadigd met steeds maar weer datzelfde liedje dat mensen verwachten dat die guy ook echt die guy is”, legde DOOM uit in een interview op POTW. “Ik maak hiphop, maar ik gebruik DOOM als karakter om verhalen over te brengen die een normale gozer niet vertellen kan. Je heb schrijvers die geflipte karakters schrijven, maar dat betekent niet dat de schrijver zelf gek is.”
Hoe serieus Daniel Dumile het karakter nam, blijkt uit een verhaal van DJ Cosmo Baker, die hem in de beginjaren na Operation Doomsday boekte voor een show in Philadelphia. Baker haalde hem op van het vliegveld en leerde hem direct kennen als “de aardigste, oprecht vriendelijkste dude en vol van nieuwsgierigheid over hoe het met mij ging en Philly in het algemeen.” Ze gingen wat eten, waarna Baker hem naar zijn hotel bracht, vol van hoe gezellig het geweest was. “Toen hij ’s avonds de zaal binnenkwam voelde ik diezelfde energie van hem afkomen en had hij enorm veel zin om de tent te gaan rocken. Het publiek groeide en hij was klaar om op te treden. Toen pakte hij een aktetas, haalde het masker eruit en zette het op… Vanaf dat moment was Dumile niet langer daar, enkel DOOM. Alles veranderde. Alles. Zijn energie, manier van praten, zijn houding, het was een transformatie zoals ik nog nooit gezien had. En hij was echt DOOM, de super villain. Niet per sé ‘evil’, maar duidelijk kwaadaardig en vol van de kracht en die identiteit die het masker hem gaf.”
DOOM brak de tent tijdens dat optreden in Philadelphia naar verluid helemaal af. Wie er desondanks aan twijfelt of hij goede optredens geven kon, hoeft Live From Planet X maar eens op te zetten. Het is een van de zeldzame livealbums in rap die daadwerkelijk de moeite waard zijn. De twijfelachtige reputatie die zijn optredens echter kregen, waren te danken aan het feit dat hij ook meermaals andere mensen met het masker shows liet doen. “Ik ben een regisseur en een schrijver” zei DOOM er in 2009 zelf over. “Ik kies verschillende karakters, ik regisseer hen en wat ze moeten doen. Wie ik de rol van het karakter geef is aan mij.”
Het gaf veel fans desalniettemin het gevoel bekocht te zijn wanneer ze een ‘Doompostor’ te zien kregen. De kans dat hij het wél was, zorgde er echte voor dat zijn publiek bleef komen. Er zijn dan ook weinig rappers met een plaat als Madvillainy in hun oeuvre. De plaat die hij 2004 samen met producer Madlib uitbracht plaat lekte ver voor de release al uit als semi-legendarische bootleg, waarna DOOM besloot alle beats op nieuw in te spitten in een lomere, zwaardere flow. Het bleek een gouden greep. Madvillainy was niet direct een commerciële klapper maar werd al snel een cultklassieker. Sindsdien is het uitgegroeid tot één van de belangrijkste en meest toonaangevende hiphopalbums van na de eeuwwisseling. Volgens Flying Lotus is het zelfs de piek van het complete genre: “Al wat ooit in hiphop nodig was is deze plaat. Gefikst. Klaar. Geef het aan de fucking aliens.”
Het oeuvre groeide echter verder en verder, zowel dat van hem als vocalist, als dat van Metal Fingers, zijn alias als beatmaker. In die laatste hoedanigheid produceerde hij de reeks Special Herbs; funky, prettig pretentieloze instrumentals die tegelijkertijd bedrieglijk inventief in elkaar zitten. De kruidenpot bleef heel zijn carrière een rijke bron, want de instrumentale bleven opduiken als beats op zijn eigen albums, remixprojecten en platen van andere rappers. Zo hebben onder meer Ghostface, Masta Ace, Joey Badass en Bishop Nehru allemaal rijkelijk gesnoept van de Special Herbs.
De tien beattapes zelf (0 t/m 9) of de boxsets die er in 2006 en 2011 van uitgegeven zijn, zijn ondanks die populariteit en invloed echter op veel streamingdiensten nog altijd niet te vinden. Dat zal er wellicht mee te maken hebben dat DOOM het niet zo nauw nam met sample clearances. Hij samplede alles dat los en vast zit, en liet anderen zich druk maken om de legaliteit ervan. Voor DOOM bestond er niet zoiets als een corny sample, alleen corny producers. Veel van zijn remixes en instrumentale projecten verschenen bovendien als limited editions, en waren alweer uitverkocht voor eventuele rechthebbenden er lucht van konden krijgen. Kom je ze zelf tijdens het diggen in welke uitgave dan ook dus ergens tegen, twijfel niet.
Problemen met de wet achtervolgden DOOM wel, maar die hadden enkel met zijn immigratiestatus te maken. Daniel Dumile groeide op in de VS, maar was geboren in Londen. Hij verhuisde op jonge leeftijd naar New York, maar werd nooit genaturaliseerd tot Amerikaan. De villain kreeg daardoor nieuwe tragiek in zijn leven te verwerken, toen hij na een Europese tour niet meer in Amerika toegelaten werd. Hij strandde in Londen, waar hij een tijd gescheiden van zijn gezin leven moest. Hij refereerde er meermaals aan op het ondergewaardeerde Key To The Kuffs, het album dat hij als JJ DOOM samen met producer Jneiro Jarel maakte. Daarop is ook Winter Blues te vinden, waarop hij zich rechtstreeks tot zijn echtgenote richtte. Een zeldzame glimp van Daniel Dumile brak even door het masker van DOOM heen.
Dit bericht bekijken op Instagram
De grootste klap kreeg hij echter in 2017 te verwerken, toen zijn zoon Malachi op 14-jarige leeftijd overleed. In de visie van DOOM zelf is hij nu weer samen met zijn zoon, en diens oom Subroc. “Als je een familielid verliest, rouw je een tijd. Maar het is eigenlijk niet heel anders, het is gewoon een ander rijk, een andere vorm van communicatie. We gaan allemaal naar dat rijk, uiteindelijk”, zo sprak hij in 2009 over het missen van zijn broer. “Energie kan nooit gecreëerd of vernietigd worden. Alles waarin het verandert, is enkel verandering. Mijn broeders die er niet meer zijn, ik kan nog op hen in tunen. Als ik aan hen denk, kan ik met ze communiceren. Ik kan ze horen, met ze lachen.”
Op 31 oktober 2020 overleed Daniel Dumile, zo maakte zijn vrouw Jasmine gisteravond op Instagram bekend. Het voelt op de een of andere manier bizar toepasselijk dat de wereld daarover twee maanden lang in het ongewisse was, alsof DOOM nog één laatste stunt op oudejaarsavond in petto had. Maar we kunnen we hem inderdaad allemaal nog horen, dankzij het rijke oeuvre dat hij achterlaat.
Bedankt voor alles, DOOM.
